ԲՆԱՊԱՀՊԱՆԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Երևանի բնապահպանական քաղաքականության հիմնական նպատակը մայրաքաղաքի բնական միջավայրի պահպանությունը, պաշտպանությունը և բարելավումն է՝ քաղաքային տնտեսության կայուն, առողջ և համաչափ զարգացումը՝ բնակչության բարեկեցությունն ապահովելու նպատակով: Երևանում շրջակա միջավայրի կառավարումը պայմանավորված է դրա հիմնական բաղկացուցիչ տարրերի՝ հողային պաշարների, մթնոլորտային օդի, ջրային պաշարների և կենսաբազմազանության մշտադիտարկման, դրանց վիճակի բարելավման՝ ՀՀ օրենսդրությամբ վերապահված գործառույթների հետևողականորեն իրագործելու մակարդակով:
Երևանի բնապահպանական նկարագիրը
Քաղաքի ընդհանուր տարածքը 223 քառ. կմ է և ձգվում է հյուսիսից հարավ՝ 19.7 կմ և արևելքից արևմուտք՝ 19.1 կմ: Երևանը գտնվում է Արարատյան դաշտի հյուսիս-արևելյան մասում, Հրազդան գետի երկու ափերին՝ ծովի մակերևույթից 850-1300մ բարձրությունում, հյուսիսային լայնության 400 և արևելյան երկայնության 440 շրջանում: Ամենացածր կետերը հարավում են՝ Շենգավիթ և Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջաններում։ Ամենաբարձր տեղադրությունն ունեն Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանները։ Քաղաքի կենտրոնը՝ Հանրապետության հրապարակը, ծովի մակերևույթից բարձր է 1000մ։ Երևանի կենսաբազմազանությունը սերտորեն պայմանավորված է բնապահպանական ակտիվների որակի, ինչպես նաև կանաչ տարածքների գոյությամբ: Երևանն ունի քաղաքային նշանակության 86 այգի: Երևանի կանաչ տարածքը պաշտոնապես մոտ 6760 հա է, ինչը քաղաքի ընդհանուր մակերեսի 30%-ն է: Սրա մեջ մտնում են հանրային և մասնավոր տարածքները և կանաչ բուսականության բոլոր տեսակի ծածկերը, ներառյալ ծաղկաթմբերը և սիզամարգերը: Ընդհանուր օգտագործման կանաչ մակերեսը շուրջ 906,8 հա է: Մեկ բնակչին բաժին ընկնող կանաչ տարածքը շուրջ 8,3 քմ է: Մթնոլորտային օդի և հողերի որակի վատթարացման, ջրային պաշարների հյուծման և աղտոտման, փոխադրամիջոցների ավելացման գործոնների ազդեցությամբ է պայմանավորված մթնոլորտում ածխաթթու գազի ավելացումը մոտ 10 անգամ, ինչը կլիմայի փոփոխության հիմնական գործոններից է։ Կլիմայի փոփոխության հետևանքով Երևանում, համաձայն կանխատեսումների, մինչև 2100թ. ջերմաստիճանը կբարձրանա 1.7օC-ով, իսկ տեղումների ծավալը կնվազի 10 մմ-ով:
 

Հիմնախնդիրներ
1. Հրազդան գետի և Գետառ վտակի ջրերի որակի բարելավում:
2.  Երևանյան լճի և ափամերձ տարածքի մաքրման և որպես հանգստի գոտու  վերականգնում: 
3. Կենցաղային աղբի տեսակավորման, աղբի վերամշակման ապահովում:
4.    Մայրաքաղաքի հնացած, հիվանդ, չոր, տապալման ենթակա և/կամ ոչ արժեքավոր ծառերի փոխարինում առավել գեղազարդ, արժեքավոր ծառատեսակներով,
5. Ոռոգման ցանցի արդիականացում, ընդլայնում և վերակառուցում, կանաչ տարածքների ավելացում:
2023թ. գործունեությունը
1.  Իրականացվել է Երևանյան լճի և Հրազդանի կիրճի մաքրում վնասակար բուսականությունից, տարատեսակ աղբից ու թափոններից, հավաքվել և աղբավայր է տեղափոխվել է շուրջ 9900 խմ աղբ։
2.  Սկսվել է Գետառի վրա ջրերի մաքրման կայանի շինարարությունը. ավարտվել է աշխատանքների առաջին փուլը:
3.  Բնապահպանական իրազեկման միջոցառումներ դպրոցներում. «Աշխարհն առանց թափոնների» ծրագրի իրականացմամբ Երևանի քաղաքապետարանի, «Կոկա-կոլա ՀԲՔ Արմենիա» ընկերության և «Այ Էս Էս Դի» համայնքների կայուն զարգացման նորարարական լուծումներ» հասարակական կազմակերպության համագործակցությամբ, որի նպատակը հանրության շրջանում աղբի տեսակավորման անհրաժեշտության արմատավորումն է: 
4. Կանաչ տարածքները ավելացել են 19,1145 հա-ով, որից անտառապուրակ՝ 16,6 հա, սիզամարգ՝ 0,8991 հա, այգի՝ 1,05 հա, պուրակ՝ 0,5654 հա։
5. Երևանում հիմնվել է շուրջ 1 հա գիհուտ:
6. Հիմնվել է բոլորովին նոր 2 այգի: Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանում, «Զեյթունի այգի» /Դրոյի-Պ․ Սևակի փողոցների խաչմերուկ/ այգու հիմնում 0.45 հա-ում՝ 41 արժեքավոր և գեղազարդ ծառատեսակներով: Շենգավիթ վարչական շրջանում «Արագածի այգի»՝ բոլորովին նոր ու ժամանակակից այգու հիմնում 0.6 հա-ում՝ արժեքավոր և գեղազարդ 90 ծառատեսակներով, մշտադալար ծառաթփատեսակներով ու ծաղկանոցներով։
7. Ընդհանուր օգտագործման տարածքներում տնկվել է 1695 հատ ծառ, 27674 հատ թուփ, որից 7305-ը՝ պատնեշային թփեր, 25893 վարդ:
8․ Տնկվել է 357871 հատ ծաղիկ։ Երևանի քաղաքապետարանի դիմաց հիմնվել է Երևանի գլխավոր ծաղկանոցը։
9. Հատվել է 1128 չոր և վթարային ծառ:
10. Էտվել է 17289 ծառ:
11. Անցկացվել և հիմնանորոգվել է ոռոգման համակարգի շուրջ 36000 գծմ:
12. 2023թ. ընթացքում ավարտվել է Արաբկիր վարչական շրջանում կանաչ տարածքների քարտեզագրումն ու գույքագրումը։ Շարունակվել են Երևանի կանաչապատ տարածքների քարտեզագրումն ու բույսերի գույքագրումը: Դեկտեմբերի 20-ի դրությամբ առկա են հետևյալ տվյալները․ 20 000 ծառ և թուփ, 2 300 ոռոգման համակարգի փական և ցնցուղ, 6 600մ «կենդանի» ցանկապատ, 11 000մ ոռոգման համակարգի գծային բաղադրիչ, 131 000մ2 կանաչապատ կամ կանաչապատման ենթակա տարածք:
13. Վերամշակվող թափոնների տեսակավորման առումով հավաքվել է մոտ 28 տոննա պլաստիկ, ապակի՝ մոտ 30 տոննա և ստվարաթուղթ՝ 580 տոննա: 
14. Կանաչ տարածքների խնամքի և ծառատնկման համար ժամանակակից մեքենասարքավորումների ձեռքբերում՝ ձեռք է բերվել մեկ՝ 32 մետրանոց և երկու՝ 22 մետրանոց ավտոաշտարակ,  ինչպես նաև հիմնանորոգվել ՝ «Կամազ» մակնիշի 4 բեռնատար։
 

2024թ . նախատեսված գործունեություն

•    Գետառի վրա ջրերի մաքրման կայանի շինարարության ավարտ,
•    Հրազդան գետի վրա կտեղադրվի 2 աղբաորսիչ հարմարանք,
•    Երևանի կենդանաբանական այգու ընդլայնում,  նոր ազատավանդակների կառուցում,
•    «Դալմայի այգիներ» հանրապետական նշանակության նորահայտ հուշարձանի տարածքում համայնքային զբոսայգու հիմնման ելակետային ուսումնասիրություններ, նախագծային աշխատանքներ 
•    Հրազդանի կիրճի ափամերձ տարածքի մաքրում: Երևանյան լճի և Հրազդանի կիրճի բնապահպանական կարգավիճակ ստանալու գործընթաց,
•    մայրաքաղաքի որոշ փողոցներում հնացած, հիվանդ, չոր, տապալման ենթակա և/կամ անորակ ծառերի փոխարինում առավել գեղազարդ, արժեքավոր ծառատեսակներով,
•    կանաչապատման տարբեր լուծումների, այդ թվում՝ ուղղաձիգ կանաչապատման կիրառում,
•    ընդհանուր օգտագործման կանաչ տարածքների բարելավում,
•    կանաչ տարածքների խնամքի և ծառատնկման համար ժամանակակից մեքենասարքավորումների ձեռքբերում,
•    ոռոգման ցանցի վերակառուցում,
•    Երևանում աղբի տեսակավորման իրականացում: ԵՄ դրամաշնորհային ծրագրով ձեռք է բերվել շուրջ 1000 թափոնաման, որոնք 2024թ. կտեղադրվեն Երևանում, այսպիսով՝ եղած հասցեները կեռապատկվեն և կավելանա հավաքվող այլումինի ծավալը։

Մթնոլորտային օդի որակ
Երևանը Հայաստանի խոշորագույն արդյունաբերական, տնտեսական և միևնույն ժամանակ վարչական կենտրոնն է, որում կենտրոնացած է արդյունաբերական ձեռնարկությունների 36%-ը: Երևանում մթնոլորտային օդի աղտոտման հիմնական աղբյուրներ են՝ տրանսպորտը, արդյունաբերությունը, էներգետիկան, քաղաքաշինությունը: Այժմ մայրաքաղաքում հաշվառված է անշարժ աղբյուրներից մթնոլորտն աղտոտող նյութեր արտանետելու թույլտվություն ունեցող 671 կազմակերպություն:
Երևանի, ինչպես նաև մյուս խոշոր քաղաքների համար օդային ավազանի աղտոտման մակարդակի պարբերաբար ուսումնասիրություններ են կատարվում ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարության «Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիտորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի կողմից: 2022թ. ձեռք է բերվել  օդի որակի դիտարկման 5 սենսոր, որոնք հնարավորություն են տալիս առցանց կարգով հետևելու օդի մեջ ազոտի օսիդների և փոշու մասնիկների պարունակությունը։ Տեղեկատվությունը փոխանցվում է ինքնաշխատ եղանակով (յուրաքանչյուր 10 րոպեն մեկ), որն արտացոլվում է առցանց հարթակի վրա։
2023թ. իրականացվել են Երևան քաղաքի ավագանու 2012 թվականի մարտի 16-ի հ.405-Ն որոշման մեջ լրացումներ և, համաձայն այդ փոփոխությունների,  4-րդ և 5-րդ աստիճանի ռիսկայնության օբյեկտների համար շինարարության ողջ ընթացքում կառուցապատողը շինհրապարակի տարածքում պետք է ապահովի օդի որակը մշտադիտարկող սարքավորումների տեղադրումը՝ առցանց հարթակի հասանելիությամբ, համայնքի կողմից տվյալների ստուգաչափման հնարավորությամբ։  Երևանի քաղաքապետի 2023թ. նոյեմբերի 29-ի հ.3932-Լ որոշմամբ սահմանվել են Երևանում 4-րդ և 5-րդ աստիճանի ռիսկայնության օբյեկտների համար շինարարության ողջ ընթացքում կառուցապատողի կողմից շինարարական հրապարակի տարածքում տեղադրվող օդի որակի մշտադիտարկման սարքավորումների տեխնիկական չափորոշիչները և առցանց հարթակի հասանելիության պայմանները։ 
Մակերևութային ջրեր
Երևանում մակերևութային ջրերի գլխավոր ավազաններն են. Հրազդան գետը, Երևանյան լիճը (Հրազդան գետից ստեղծված արհեստական լիճ), Գետառ և Ողջաբերդ գետերը:
Գետառը Հրազդանի ձախ վտակն է, երկարությունը՝ 24 կմ, ավազանը՝ 158 կմ²։ Սկիզբ է առնում Գեղամա լեռներից՝ 1570մ բարձրությունից, հոսում և անցնում է Երևանի միջով, այնուհետև խառնվում Հրազդան գետին։ Գետառի վտակներից են Ջրվեժը և Ձորաղբյուրը։
Ինչպես Գետառը, այնպես էլ դրա վտակները ենթարկված են մարդու գործունեության մեծ ազդեցության, ինչի հետևանքով զգալիորեն աղտոտված են: Նշենք, որ Երևանի քաղաքապետարանը յուրաքանչյուր տարի մաքրում է գետերի հուները:
Ողջաբերդն սկիզբ է առնում Ողջաբերդի լեռների հյուսիսային լանջերից և Երևանի սահմաններում՝ Կենդանաբանական այգու տարածքում, ձախից միախառնվում Գետառին:
Երևանյան լիճն արհեստական ջրամբար է, ոռոգման ջրի պահոց՝ կառուցված Երևանի տարածքում՝ Հրազդան գետի վրա: Մակերեսը 0,65 քառ. կմ է, միջին խորությունը՝ 8մ (առավելագույնը՝ 18մ)։ Ջրամբարն ստեղծելու նպատակը Հրազդանի հոսքը կարգավորելն է և ջրերի նպատակային օգտագործումը։ Կանոնավորվել է Հրազդանի վերին հոսանքի ազատ հոսքը, լճից սկսվում են Վաղարշապատի և Փարաքարի ջրանցքները, որոնք հոսում են գետնի տակով և դուրս գալիս Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանում: Հրազդան գետը սկիզբ է առնում Սևանա լճից, հոսում հարավ-արևմտյան ընդհանուր ուղղությամբ, անցնում է Հայաստանի Հանրապետության վարչական 4 տարածքներով, այդ թվում` հանրապետության կենտրոնական մասով՝ մայրաքաղաք Երևանով և Արարատյան գոգահովտով: Ունի 141 կմ երկարություն։ Ավազանի մակերեսը 2650 քառ. կմ է (առանց Սևանա լճի)։ Հրազդանի վրա կառուցվել են Սևանի, Աթարբեկյան, Գյումուշի, Արզնիի, Քանաքեռի, Երևանի ՀԷԿ-երը, մի շարք ջրանցքներ, Երևանյան լիճը։ Հրազդանի կիրճը ի սկզբանե Երևանի համար ունեցել է կենսական նշանակություն։ Քաղաքը փռված է Հրազդան գետի ափերին։
Գետերի ջրային պաշարների աղտոտման հիմնական աղբյուրներ են կոմունալ-կենցաղային, սննդի արդյունաբերության, հանքարդյունաբերության և գյուղատնտեսության կեղտաջրերը, որոնք իրենց հետ ջրային օբյեկտներ են տանում մեծ ծավալի ազոտային և ֆոսֆորային միացություններ։ ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարության Շրջակա միջավայրի մոնիտորինգի կենտրոնի կողմից հրապարակվում է Հրազդան գետի տարբեր հատվածներում և Երևանյան լճի ջրի որակական և քանակական պարունակության վերաբերյալ տեղեկատվությունը: 
Հողային պաշարներ և ընդերքօգտագործում
Երևանում առկա է ընդամենը 21.5 հազար հա հողատարածք: Հողերի աղտոտվածության հիմնական աղբյուրներից է Երևանում հանքավայրերի շահագործումն ու արդյունահանումը և դրա հետևանքով առաջացած ընդերքօգտագործման թափոնավայրերի (լցակույտեր) առկայությունն ու դրանցում կուտակված մնացորդների մեծ ծավալները, որոնք զբաղեցնում են զգալի տարածություն՝ վերածվելով բնական միջավայրի երկարատև աղտոտման աղբյուրների: Երևանում օգտակար հանածոների արդյունահանման նպատակով, համաձայն ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության պաշտոնական կայքի, 01.10.2023թ. դրությամբ տրամադրված է 18 ընդերքօգտագործման իրավունք: 18 հանքավայրերից 1-ը ստորգետնյա է (Ավանի աղի կոմբինատ), 17-ը՝ բացահանք:
Երևանում գլխավորապես արդյունահանվում են ոչ մետաղական հանածոներ, որոնք շահագործվում են բացահանքով, ինչը բացասական մեծ ազդեցություն է թողնում հողային պաշարների վրա: Արդյունահանվում են հիմնականում բազալտ, գիպսատար կավ, քարաղ: Ըստ ուսումնասիրության` 18 հանքավայրերը հիմնականում շահագործվում են Նոր Նորք վարչական շրջանի հարավ-արևելյան, հարավային հատվածներում, Աջափնյակ վարչական շրջանի արևմտյան հատվածում և Էրեբունի վարչական շրջանի հյուսիսային հատվածում: Եվս 1 հանքավայր շահագործվում է Ավան վարչական շրջանում, սակայն քարաղը այստեղ շահագործվում է ստորգետնյա պայմաններում: Գրեթե բոլոր հանքավայրերը մոտ են բնակավայրերին՝ բնակիչների համար առաջացնելով անհարմարություններ (հիմնականում՝ փոշի և աղմուկ):
Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատում (ՇՄԱԳ)
Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատումը (այսուհետ՝ ՇՄԱԳ) գործընթաց է, որը միտված է հիմնադրութային փաստաթղթի և նախատեսվող գործունեության վտանգավորության աստիճանի և ուժգնության բացահայտմանը, շրջակա միջավայրի և մարդկանց առողջության վրա հնարավոր վնասակար ազդեցության կանխատեսմանը, կանխարգելմանը, նվազեցմանը կամ բացառմանը, գնահատման հավաստիության ստուգմանը և գործունեության թույլատրելիության որոշմանը։ ՇՄԱԳ գործընթացի պահանջները սահմանվում են «Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման և փորձաքննության մասին» ՀՀ օրենքով: Երևանում իրագործվելիք նախագծերի ՇՄԱԳ գործընթացը ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարության կողմից կազմակերպվում է Երևանի քաղաքապետարանի հետ համատեղ: Երևանի քաղաքապետարանը ՇՄԱԳ-ի գործընթացում ապահովում է համայնքի բնակիչների և շահագրգիռ անձանց ընդգրկումը սկզբնական տեղեկատվություն տրամադրելու և ՇՄԱԳ-ի անցկացման փուլերում, մասնակցությունը հանրային լսումներին և քննարկումներին։ Քաղաքապետարանի լիազորություններն են. նշված օրենքով սահմանված կարգով հիմնադրութային փաստաթղթի և (կամ) նախատեսվող գործունեության, դրանց ազդեցության գնահատման և փորձաքննության գործընթացների վերաբերյալ ծանուցման, հանրային լսումների կազմակերպման և հանրության մասնակցության ապահովումը: Հանրային լսումներով Երևանի քաղաքապետարանը ձևավորում է համայնքի դիրքորոշումը, որն արտահայտվում է տնտեսվարողներին ու ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարությանը տրամադրվող համայնքի նախնական համաձայնության և վերջնական կարծիք ձևավորելով: Հանրային քննարկումների վերաբերյալ բոլոր հայտարարությունները տեղադրվում են Երևանի քաղաքապետարանի պաշտոնական կայքում:  Միայն 2023թ. ընթացքում Երևանի քաղաքապետարանի կողմից կազմակերպվել է ՇՄԱԳ փորձաքննության շուրջ 106 նախագծի հանրային լսում:
Աղբի տեսակավորում
Երևանում աղբի տեսակավորման (ապակի, պլաստիկ, թուղթ) համար քաղաքի ընդհանուր շուրջ 120 կետերում համապատասխան գունազատմամբ տեղադրվել են աղբամաններ: «ԿՇՄՊ» ՀՈԱԿ-ի թափոնների տեսակավորման վարչությունը Երևան քաղաքի վարչական շրջաններում տեղադրված ընդհանուր 120 տեսակավորման կետերից և 240 տնտեսվարողներից պարբերաբար հավաքել և վերամշակվող ընկերություններին հանձնել է 2021թ. 368420կգ,  2022թ.՝ 665220կգ, 2023թ․՝ 638000 կգ թափոն, որից 2021թ. 321140կգ, 2022թ.՝ 580000կգ, 2023թ․՝ 580000 կգ ստվարաթուղթ, 2021թ. 500 կգ, իսկ 2022թ.՝ 220 կգ սպիտակ թուղթ, 2021թ. 16050կգ,  2022թ.՝ 37000 կգ, 2023թ․՝ 28000կգ պլաստիկ, 2021թ. 30730 կգ, 2022թ.՝ 48000 կգ, 2023թ․՝ 30000կգ ապակի: ԵՄ դրամաշնորհային ծրագրով ձեռք է բերվել շուրջ 1000 թափոնաման, որոնք 2024թ. կտեղադրվեն Երևանում, այսպիսով՝ եղած հասցեները կեռապատկվեն և կավելանա հավաքվող այլումինի ծավալը։
Միաժամանակ Երևանի քաղաքապետարանի բնապահպանության վարչության, «Կոկա-Կոլա Հելլենիկ Բոթլինգ Քամփնի Արմենիա» ՓԲԸ-ի և «Այ Էս Էս Դի» Համայնքների կայուն զարգացման նորարարական լուծումներ» ՀԿ հետ համատեղ Երևանում 2021թ. շուրջ 50, 2022թ.՝ 70, 2023թ.՝ 30 դպրոցներում նախապես տեղադրված պլաստիկ և թղթի թափոնների տեսակավորման արկղերում աշակերտները տեսակավորում են աղբը և հավաքվել է շուրջ 17 000 կգ թափոն, միաժամանակ կազմակերպվել են դասընթացներ:

Կանաչապատման քաղաքականություն
Երևանի անբարենպաստ կլիմայական և բնապահպանական պայմաններում կանաչ տարածքներն ունեն սանիտարահիգիենիկ և միկրոկլիմայական պայմանները բարելավելու, միջավայրին գեղեցիկ՝ գեղագիտական տեսք հաղորդելու նշանակություն։
Կանաչապատ տարածքների բարելավման և ընդլայնման, մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակի նվազեցման և հողապաշտպան միջոցառումներն իրագործելու նպատակով քաղաքը որդեգրել է հետևյալ գիտահեն քաղաքականությունը.
1. կայուն, արժեքավոր, գեղազարդ և մշտադալար ծառատեսակների ընտրություն՝ հաշվի առնելով դրանց տնկման տարածքի միկրոկլիմայական և բնական պայմաններն ու առանձնահատկությունները՝ գազի, փոշու, ծխի և այլ աղտոտիչների նկատմամբ,
2. հողերի աղտոտվածության նվազեցման միջոցառումներ՝ թփաշերտով մեկուսացում փողոցին հարող տարածքից,
3. կանաչ ցանկապատերի ստեղծում՝ տարբեր հարկաշարքային բուսականության տեղադրությամբ,
4. միամյա մեծաքանակ ծաղիկների մասամբ փոխարինումը բազմամյա և տարեշրջանային հերթագայմամբ ծաղկող թփերով՝ տեղանքային ճարտարապետային մոտեցմամբ:

 Անտառապաշտպան գոտիներ ստեղծելու հեռանկարային համաքաղաքային նշանակության ծրագրեր
1. Ջրաշխարհի աջակողմյան լանջի անտառապաշտպանիչ գոտի
2. Սիլիկյանի անտառապաշտպան գոտի
3. Նուբարաշենի անտառապաշտպան գոտի
 
Ոռոգում
Երևանի կիսաանապատային կլիմայի պայմաններում կանաչ գոտիների ոռոգման համար մայրաքաղաքը ջուր է ստանում Կոտայքի և Գեղարքունիքի մարզերից: Ոռոգման ջրի մատակարարումն ապահովում են «Երևան» և «Կոտայք» ջրօգտագործողների ընկերությունները: Մայրաքաղաքի ամբողջ ոռոգման համակարգի երկարությունը 400,5 կմ է, որից 170 կմ-ն է նորմալ վիճակում է, իսկ մնացած մասը մաշված է կամ խցանված կամ էլ վթարային է: 2019-2020թթ. ժամանակահատվածում իրականացված ոռոգման ցանցի գույքագրումից և վերլուծությունից հետո 2023թ. Երևանի ներքաղաքային կանաչ տնկարկներում անցկացվել, փոխարինվել է շուրջ 28,5 կմ երկարությամբ ոռոգման ջրագիծ։

ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԸ

Թափառող կենդանիների վնասազերծումը
Երևանը 2018թ. ի վեր ստանձնել է կենդանիների հանդեպ պատասխանատու վերաբերմունքի դրսևորման քաղաքականություն: Այլևս անցյալում են մնացել թափառող կենդանիների ոչնչացման դաժան երևույթները: Որդեգրվել է մի մոտեցում, ըստ որի՝ թափառող կենդանիների վնասազերծումն իրականացվում է ստերջացման եղանակով: Այդ կենդանիները բերվում են վնասազերծման կենտրոն, որտեղ դրանք նախ անցնում են անասնաբուժական զննություն և սպասարկում. կատաղության դեմ պատվաստում, արտաքին և ներքին մակաբույծների դեմ մշակում, ստերջացում, որից հետո դրանք բաց են թողնվում այն նույն տարածքում, որտեղից բերվել էին: ՀՀ կառավարության 3.08.2006թ. թիվ 1081-Ն որոշմամբ սահմանված կարանտինային, հատուկ վտանգավոր վարակիչ և պարտադիր ծանուցման ենթակա հիվանդություն ունեցող կենդանիները քնեցվում են: Այս գործընթացը հնարավորություն է տալիս, նախ՝ զերծ մնալ կենդանիների հանդեպ դաժան վերաբերմունքից, երկրորդ՝ պահպանել տվյալ տարածքում կենսաբազմազանություն: Միաժամանակ տվյալ տարածքում նոր կենդանիներ չեն հայտնվում, քանի որ այն համարվում է «արդեն իսկ վերահսկվող»: Իհարկե, նման լուծումը ենթադրում է, որ թափառող կենդանիների թվի նվազման դրական միտումները կզգացվեն միայն միջնաժամկետ կտրվածքում՝ 3-5 տարի հետո: Այդուհանդերձ, թափառող կենդանիները համարվում են վնասազերծված՝ վտանգավոր չեն մարդկանց համար: Այս գործընթացի կազմակերպման և իրականացման համար Երևան քաղաքի ավագանու 2019թ. փետրվարի 12-ին N63-Ա որոշմամբ ստեղծվել է «Թափառող կենդանիների վնասազերծման կենտրոն» համայնքային ոչ առևտրային կազմակերպությունը («ԹԿՎԿ» ՀՈԱԿ), որի գործառույթներն են. թափառող կենդանիների հավաքումը, տեղափոխումը, նախնական զննումը, պատվաստումը, ստերջացումը և համարակալումը: 2023թ. կենտրոնն անվանափոխվեց «Կենդանիների խնամքի կենտրոն» համայնքային ոչ առևտրային կազմակերպության («ԿԽԿ» ՀՈԱԿ)։ Մայրաքաղաքում թափառող շների խնդրի լուծման փուլային տարբերակով նախատեսվում է առաջիկայում ստեղծել կացարաններ/խնամքի կենտրոններ, որտեղ անհրաժեշտ բոլոր պայմաններով կապահովվեն արդեն ստերջացված և պատվաստված թափառող շները։
2023թ. «Կենդանիների խնամքի կենտրոն» ՀՈԱԿ է տեղափոխվել 3436 շուն, որից 2045-ը ստերջացվել է, 104-ը՝ որդեգրվել, քնեցման է ենթարկվել և ավտովթարի հետևանքով անկել է 603-ը (ներառյալ լեյշմանիոզով վարակվածները), վերապատվաստվել է 753 շուն:  Պայմանագրեր են կնքվել ՀՀ մի շարք համայնքապետարանների և քաղաքապետարանների հետ՝ մատուցելով թափառող կենդանիների վնասազերծման ծառայություններ, ինչպես նաև համագործակցելու պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել հասարակական կազմակերպությունների հետ, իսկ որոշների հետ կնքվել են հուշագրեր:

Տնային կենդանիներ պահելը, հաշվառելու և անասնաբուժական սպասարկում կազմակերպելը
Երևանում տնային կենդանիներ պահելու և հաշվառելու կանոնները սահմանված են Երևանի ավագանու 24.10.2011թ. թիվ 312-Ն որոշմամբ: Համաձայն հաստատված կանոնների՝ տնային կենդանի պահելու համար անհրաժեշտ է համայնքից ստանալ թույլտվություն և հաշվառել կենդանուն: Հաշվառումը, ըստ կանոնների՝ նույն օրենքի 9-րդ կետի, պետք է իրականացնեն վարչական շրջանի ղեկավարները: Թեև այդ կանոնները գործել են վերջին 10 տարվա ընթացքում՝ սակայն դրանք զգալի ազդեցություն չեն ունեցել տնային կենդանիներ պահելու հաջողված ավանդույթ ձևավորելու տեսակետից: Երևանի քաղաքապետարանն սկսել է այդ կանոնների վերանայման գործընթաց, որի շնորհիվ նախատեսվում է ներդնել կենդանիների հստակ հաշվառման ժամանակակից համակարգ: Միաժամանակ քաղաքապետարանի կողմից վարչական բոլոր շրջաններում կառուցվում են շների առանձնացված զբոսայգիներ, ինչի շնորհիվ հանգստավայրերում, այգիներում և պուրակներում կապահովվի մարդկանց անվտանգությունը: Սկսած 2021թ. նոյեմբերից Երևանի 12 վարչական շրջաններում ներդրվել է տնային կենդանիների հաշվառման միասնական համակարգը, որը վերահսկվում և համակարգվում է աշխատակազմի բնապահպանության վարչության և «Կենդանիների խնամքի կենտրոն» ՀՈԱԿ-ի կողմից: 

Գյուղատնտեսական կենդանիներ
Բացի թափառող և տնային կենդանիներից՝ Երևանում առկա են նաև գյուղատնտեսական կենդանիներ, որոնք ենթակա են հաշվառման: Երևանի քաղաքապետարանը վարչական շրջանների միջոցով յուրաքանչյուր տարի հաշվառում է գյուղատնտեսական կենդանիները: Համաձայն 2024թ. հունվարի 1-ի դրությամբ առկա տվյալների՝ Երևանում առկա է 3406 խոշոր եղջերավոր անասուն, 806 խոզ, 5158 ոչխար, 5 այծ, 89 ձի, 2328 ճագար, 21159 թռչուն, 500 մորթատու գազան և 5010 մեղվաընտանիք: ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության «Գյուղատնտեսական ծառայությունների կենտրոն» ՊՈԱԿ-ն իրականացնում է Երևանի գյուղատնտեսական կենդանիների անասնաբուժական սպասարկումը: