Բնակլիմայական բարենպաստ պայմանների շնորհիվ Հայկական լեռնաշխարհը դարձել է մարդու բնակության և նրա ստեղծած մշակույթի հնագույն կենտրոններից մեկը։ Հայաստանի տարածքում հայտնաբերված հարուստ նյութը հնարավորություն են տալիս ուսումնասիրելու մարդկության պատմության զարգացման ժամանակաշրջանը` սկսած հին քարեդարյան ժամանակներից (ստորին պալեոլիթ, մոտ 700-300 հազար տարի առաջ): Հնագիտական պեղումները վկայում են, որ Հրազդան գետի միջին հոսանքների շրջանը՝ մասնավորապես մերձերևանյան հատվածը, հարուստ է հին քարեդարյան մշակույթի բազմաթիվ հուշարձաններով: 1960-70-ական թվականներին հետազոտվել են տասնյակ քարանձավ-բնակատեղիներ,որոնց պայմանականորեն հնագետների կողմից տրվել են   Երևան-1, Երևան-2, Լուսակերտ, Զովունի-1 և այլն անունները: Հրազդանի կիրճի քարայրների հնագիտական նյութերը վկայում են, որ Հայկական լեռնաշխարհի հնագույն բնակիչները այդ տարածքներում անընդմեջ ապրել են տասնյակ հազարավոր տարիներ:

Գանգի և ծնոտի ոսկորների հիման վրա 1972 թ.  պրոֆեսոր Ա. Ճաղարյանը վերականգնել է մուստերյան շրջանի մարդու գլուխը:

Երևանի տարածքում   քարեդարյան  հարուստ հավաքածու է հայտնաբերվել Հրազդանի կիրճում՝ Երևանյան լճի ափին գտնվող Երևան-1 քարայրում (հնագետ Բ.Երիցյան, պեղումները` 1968-77 թթ.):
Հնագիտական նյութը (մուստերյան մշակույթ, 70-45 հազար տարի մեզանից առաջ), ): թույլ է տալիս մտածել, որ կայանը հնագույն որսորդ-արհեստավորների արհեստանոց է եղել: Հայտնաբերվել են վանակատից (օբսիդիան), կայծքարից, բազալտից, հասպիսից, գետաքարից և կենդանիների ոսկորներից պատրաստված բազմատեսակ աշխատանքային գործիքներ (դանակներ, հղկիչներ, քերիչներ, ծակիչներ, շեղբեր, որսորդական զենքեր, ինչպես նաև գործիքների մշակման ընթացքում ստացված մանր կտորներ, նուկլեուսներ (միջուկներ), որոնց թիվը 20000 ավելի է: Կայանի կենտրոնում հայտնաբերվել են օջախի մնացորդներ, նաև ռնգեղջյուրի, արջի, իշայծյամի, վայրի ցուլի և այլ կենդանիների ոսկորներ: 
Հնագիտական կարևոր հայտնագործություն էր Երևանին կից՝ Հրազդանի կիրճում պեղված Զովունի-1 քարայրը (hնագետ Հ.Ազիզյան, պեղումները՝ 1970ական թթ.), որտեղ մարդու գործունեության հետքերը թվագրվում են քարի դարով՝ ստորին պալեոլիթից (Աշելյան մշակույթ) մինչև վերին պալեոլիթի  (Մուստերյան մշակույթ )ժամանակաշրջաններով: Հնագիտական տարբեր շերտերից հայտնաբերվել են ուշ աշելյան վանակատե խոշոր, նշաձև  հատիչ (450-330 հազար տարի մեզանից առաջ), մուստերյան մշակույթին վերաբերող մարդու համեմատաբար լավ պահպանված կմախք, վանակատի բազմաթիվ ցլեպներ, ոսկորների մնացորդներ, մամոնտի ատամ և ժանիք (մոտ 40 հազար տարի մեզանից առաջ), բրոնզե դարին վերաբերող շերտից՝  կավանոթ (մ.թ.ա. 3-2-րդ հազարամյակներ) և այլն: 
 

 Երևան քաղաքի պատմության թանգարան